مهارت های ارتباط موثر

کودکان برای انتقال احساسات و یا بیان نیاز ها و خواسته های خودشان نیاز به برقرار ارتباط از طریق گفتار دارند.
گاهی در کودکان خجالتی می بینیم که زمانی که در جمع قرار می گیرند، نمی توانند از دایره لغات خودشان برای صحبت کردن استفاده کنند در حالی که همین کودک در جمع خانوادگی به راحتی صحبت می کند!
اینجاست که اهمیت مهارت های ارتباطی خودش را نشان میدهد در واقع این کودک به درستی مهارت های ارتباطی موثر را یاد نگرفته است!!

این مهارت ها دارای سه جزء هستند:
۱) گوش دادن ۲)صحبت کردن ۳)ارتباط غیر کلامی

1) گوش کردن
درواقع عملی است که فرد به طور آگاهانه و برای اینکه بتواند اطلاعات را از محیط دریافت کند انجام می دهد. در گوش کردن باید به گفتار و هیجان از طرف مقابل توجه کنیم
* نکته ای که باید به آن توجه کنیم  تفاوتی هست که میان گوش دادن و شنیدن وجود دارد ، به عنوان مثال زمانی که فردی درحال نوشتن نامه ای است و به همکارش می گوید: بگو من گوشم با توست! یعنی آن فرد فقط میشنود ولی به همکارش گوش نمی دهد.
یا هنگامی ک مادری درحال آشپزی کردن است و کودک درباره ی اتفاقات مدرسه با او حرف می زند
در این جا کودک حس میکند که مادر فقط به او گوش می دهد
این احساس به ۲ دلیل در کودک ایجاد شده: اولا مادر به کودک نگاه نمی کند و ثانیا بصورت منقطع به صحبت های کودک توجه می کند.

2) صحبت کردن
یک روش و شیوه ایست که فرد برای اینکه افکار، عقاید و احساساتش را بیان کند از آن استفاده می کند.!
در واقع یکی از راه های مهم و کمک کننده برای دریافت حمایت اجتماعی ، صحبت کردن است.
در صحبت کردن نگاه کردن به طرف مقابل خیلی مهم است، باید از لحن صدا استفاده درست ببریم که این بدین معناست که یک جاهایی صدایمان را بالا یا پایین ببریم، نکته بعدی این است که از واژه های درست استفاده کنیم.
از موارد خیلی مهم که ما به آن کمتر اهمیت میدهیم رعایت نوبت در صحبت کردن است. در واقعا خیلی از کودکان زمانی که با آنها صحبت می کنید ،بطور مداوم میان صحبت شما می پرند!
در اینجور مواقع پیشنهاد این است که مثلا از یک مداد جادویی استفاده کنید که کودک هر زمان بخواهد حرف بزند مداد را در دست بگیرد و صحبت کند.

3) ارتباط غیر کلامی
همان زبان بدن است یعنی تمامی حرکت هایی ما با بدنمان انجام میدهیم مثل همه تکان ها و حرکتی که ما با بدنمان انجام میدهیم،استفاده از تظاهرات چهره ای مثل اخم ،لبخند و یا هرنوع حرکتی که در چهره و بدنمان انجام میدهیم.
در واقع در ارتباط ما یک فرستنده و یک گیرنده داریم که مابین این دو، کانال های ارتباطی وجود دارد که کودکان باید بتوانند از آنها در موقعیت های صحیح استفاده کنند؛ که معمولا کودکان در همین بعد مهارت ار تباطی موثر مشکل دارند!
اجزای ارتباط کلامی (گفتار) :
محتوی کلام(موضوع گفتگو) : شامل آنچه بر زبان می آوریم , جذاب بودن , تازگی و یا مثبت یا منقی بودن
عناصر فرا زبانی : شامل تن صدا (شدت یلندی و کوتاهی ) ریتم (عدم یکنواختی_داشتن زیرو بم) آهنگ صدا (داشتن احساس و هیجان ) لحن کلام (دوستانه بودن –  ملایم و صمیمانه بودن – خشن بودن) تذتیب بیان مطالب (زمان بندی – نظم – رعایت نوبت – سرعت گفتار) حالت بیان (تناسب داشتن با درک و دریافت شونده – تکیه کلام)
توجه به این نکته ضروری است موضوع گفتگو در نحوه ی ارتباط ما موثر است و پیام های کلامی و غیر کلامی ناهمخوان میتواند باعث سوتفاهم گردد پس همواره آنچه که میخواهید بیان کنید با رفتار غیر کلامی مناسب هماهنگ سازید.

مهارت های ارتباط بین فردی به توانایی فرد برای برقراری ارتباط متقابل در گروه ها، چه به صورت کلامی (گفتار) و یا غیر کلامی و درک احساسات و عواطف دیگران اشاره دارد
رشد ارتباط کودک(گفتار) فرایندی اجتماعی بوده که به مشارکت فعال کودک و اطرافیان (به خصوص خانواده) در زندگی روزمره نیازمند است این امر به خصوص درکودکانی که با تاخیر صحبت میکنند صدق می کند، زیرا آنها نمیتوانند به اندازه کافی از نظر اجتماعی تعامل برقرار کرده و ارتباط به صورت موثر را بیاموزند.
به عنوان مثال کودکان دارای اوتیسم، درمهارت های اجتماعی به خصوص ارتباط موثر با دیگران با مشکلات فراوانی روبه روهستند.
کودکان مبتلا به این اختلال در درک و یا پردازش اطلاعات، بخصوص در زمان پاسخدهی به موقعیت پیچیده، با مشکل روبه رو هستند و در حقیقت اختلال در تعامل اجتماعی از نقایص اصلی آنها به شمار میرود
همه ی ما از نقش پر اهمیت والدین در زندگی کودکان آگاهیم، زیرا والدین همیشه مراقب ، آموزش دهنده و عامل ضروری برای رشد اجتماعی و زبانی یا گفتاری آنها به شمار می روند.ا گر کودکان میتوانند ارتباط برقرار کنند ، به این دلیل است که مادران آموخته اند به طور موثر با کودک ارتباط برقرار کنند،در نتیجه کودک آن را یاد میگیرد.

بدین معنا که زمانی کودک گفتار راه بخوبی یاد میگیرد که والدین با آنها تمرین کرده و صحبت کنند از مشکلات مهم والدین کودکان مبتلا به اوتیسم این است که از موثرترین شیوه های ارتباطی با کودکانشان، آگاه نبوده و همواره دچار سردرگمی و دودلی هستند!
گفتار درمانی گویان این افتخار را دارد که در این راستا به کودکان شما کمک لازم را ارایه دهند و به شما توصیه میکند که به کودکان خود آموزش دهید که برای ایجاد ارتباط , دوستانه رفتار کنند , صادق باشند, ابراز علاقه و توجه از خود نشان دهند!
سرور عادلیخواه_ روانشناس کودک استثنایی تیم گویان