اوتیسم چیست

اوتیسم چیست؟

اختلال طیف اوتیسم را بيشتر مي‌توان يك اختلال نورولوژيكي كه خودش را در سال‌هاي اوليه رشد كودك نمايان مي‌كند معرفي نمود. اين اختلال در بيماران اوتيستيك باعث مي‌شود كه مغز کودکان دارای اوتیسم نتواند در زمينه رفتارهاي اجتماعي و مهارت‌هاي ارتباطي به‌ درستي عمل كند و مزاحم او براي يادگيري چگونگي ارتباط و تعامل با ديگران به‌طور اجتماعي مي‌شود. كودكان و بزرگسالان دارای اختلال طیف اوتیسم در زمينه ارتباط كلامي و غيركلامی، مهارت‌های شناختی معمول، رفتارهاي اجتماعي، فعاليت‌هاي سرگرم‌كننده و بازی داراي مشكل مي‌باشند.
كودكان درگیر با اختلال طیف اوتيسم اغلب تمايلات شديد و ويژه‌اي به مجموعه‌اي از رفتارها نشان مي‌دهند، مقاومت در برابر تغیير ٰ رفتار های تکراری و کلیشه ای و نقص در ارتباط چشمی دارند و پاسخ‌هاي مناسبي به محركات محيطي نمي‌دهند.

تاكنون هيچ علت مشخصي براي اتیسم  كشف نشده است ولي در تعدادي از مطالعات مشخص شده است كه عملكرد غيرعادي مغز باعث ايجاد حالات اتیسم مي‌شود.
اسکن های مغزی در بعضي موارد نشان داده است كه مغز كودكان اُتستیک از نظر اندازه و ساختار با مغز كودكان سالم متفاوت است. به نقل از انجمن اُتیسم آمریکا در حال حاضر تحقيقات فراواني در رابطه با احتمال دخالت عوامل ژنتيكي و عوارض داروئي در بروز اتیسم در حال انجام است.
در بعضي از خانواده‌ها مشاهده شده است كه اتیسم مانند بيماري‌هاي ژنتيكي از نسلي به نسل ديگر منتقل مي‌شود كه اين خود مي‌تواند تئوري ژنتيكي بودن اتیسم را در بعضي موارد ثابت كند ولي در بسياري از موارد هم مشاهده شده است كه سابقه اتیسم در خانواده و يا اقوام وجود نداشته است.
در برخی موارد علت به سن بالای پدر و مادر باز می‌گردد.
می‌توان به برخی علل در دوران بارداری و یا قبل از آن اشاره نمود مانند عدم تغذیه مادر با مواد سرشار از فولیک اسید و یا حتی کمبود فولیک اسید در رژیم غذایی پدر و یا در معرض محیط‌های آلوده قرار گرفتن پدر قبل از تشکیل نطفه.
علاوه بر موارد بالا می‌توان به عوامل روانی‌اجتماعی، عوامل زیستی، زایمان زودرس، مشکلات ایمونولوژیک، تراتوژن‌ها، آسیب‌های متابولیک مغزی، مشکلات هورمونی و… اشاره نمود.

فاکتور های خطرآفرین:

جنس:پسران تقریبا چهار برابر بیشتر از دختران مبتلا به اوتیسم هستند.
زایمان زودرس: نوزادان زودرس متولد شده پیش از 26 هفتگی خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم دارند والبته این نوزادان همراه با وزن کم به دنیا می ایند که این مورد نیز از موارد افزایش ریسک اوتیسم می گردد
تاریخچه خانوادگی: خانواده هایی که دارای یک فرزند مبتلا به اوتیسم هستند بیشتر در معرض داشتن فرزند دیگری با این اختلال اند. همچنین وجود برخی اختلالات مانند اسکیزوفرنی و اختلال اوتیسم در والدین نیز می تواند منجر به افزایش ریسک گردد.
سایر اختلالات: کودکانی که دارای شرایط پزشکی خاص هستند بیشتر احتمال دارد در معرض اوتیسم قرار داشته باشند.برای مثال سندروم ایکس شکننده (اختلالی ارثی که باعث اختلالات ذهنی می گردد)،اسکلروزتوبروز(شرایطی که منجر به تومور های خوش خیم در سیستم مغزی عصبی می گردد)،سندروم رت (بیماری ژنتیکی مختص دختر ها که باعث رشد کند مغز می گردد) و ناتوانی ذهنی.
سن والدین: مشخص گردیده است که بین سن بالای والدین(بالای 35 سال) و یا سن پایین مادران(زیر 20 سال)و افزایش اختلال اوتیسم ارتباط وجود دارد.
شرایط بارداری: فاصله بین بارداری ها مشخص گردیده است که اگر کوتاه باشد می تواند شرایط رحم مادر برای بارداری و پذیرایی مناسب از جنین را به خطر انداخته و ریسک اوتیسم را افزایش دهد. همچنین تغذیه مادر نیز می تواند یک فاکتور مهم برای این ریسک باشد هرچه تغذیه مادر نامناسب تر و عاری از غذاهای طبیعی و ارگانیک باشد می تواند خطر را بیشتر و بیشتر کند.

تشخیص اوتیسم:

بر اساس اطلاعات منتشر شده درCDC که معتبرترین و بروزترین اطلاعات را در زمینه اوتیسم ارائه می کند هیچ آزمایش پزشکی مانند آزمایش خون و یا تصویربرداری و…برای تشخیص اختلال اوتیسم وجود ندارد. و متخصصان برای تشخیص اختلال اوتیسم به رفتار و سیر پیشرفت کودک بر اساس مایل استون های استاندارد توجه می کنند. اوتیسم را در 18 ماهگی و در مواردی می توان در ماه های پایین تر نیز تشخیص داد. اما تشخیص قطعی در سن 2 سالگی توسط یک متخصص آشنا به غربال و تشخیص اوتیسم اتفاق می افتد. ولی با این حال ممکن است تشخیص تا سن رفتن کودک به مدرسه به تعویق افتد و این تاخیر در تشخیص می تواند آسیب های جبران ناپذیری را برای کودک به همراه داشته باشد.

تشخیص اوتیسم در دو مرحله صورت می گیرد:

1-غربالگری فرایند رشدی
غربالگری فرایند رشد یک بررسی کوتاه مدت است که مشخص می کند آیا کودک مهارت های اساسی را در زمان مشخص به دست آورده است و یا این که دچار تاخیر درآن ها است.
در این فرایند ارزیاب از والدین سوالاتی را می پرسد و در مواقعی نیز با بازی با کودک مهارت های او و سطح یادگیری او را مورد بررسی قرار می دهد و همین طور  کلام، رفتار و حرکت او را مورد سنجش قرار می دهد.
این غربال گری بایستی در ماه های 18،9 و 24 ماهگی صورت پذیرد. در سن 9 ماهگی غربال بایستی برای کودکانی که زودرس یا کم وزن هستند و یا خواهر با برادر دارای اوتیسم دارند و یا وقفه ای در فرایند رشد آن ها به وجود امده الزاما صورت پذیرد.
در صورتی که کودک در این غربال نشانه ها و علائم نخستین اختلال اوتیسم را از خود نشان داد که باعث نگرانی والدین و تردید متخصص می گردد، بایستی ارزیابی جامع تشخیصی نیز برای کودک صورت پذیرد.
2-ارزیابی جامع تشخیص اوتیسم
این بررسی شامل ارزیابی دقیق کودک و مصاحبه با والدین است و میتواند شامل ارزیابی شنوایی، بینایی، حسی، و حتی آزمایشات ژنتیک گردد. در این مرحله می توان از تست های استاندارد تشخیص اوتیسم شامل ADI-R و ADOS-Gو گارس(GARS) استفاده نمود. در حال حاضر تست گارس و ADI-R در کشور ما و در مرکز اردیبهشت جهت تشخیص دقیق اوتیسم انجام می پذیرد.

علائم و نشانه های اوتیسم:

(پیش از 2 سالگی)
اوتیسم در سال های اول زندگی خود را نشان می دهد به صورتی که 50 درصد والدین پیش از 12 ماهگی و 80 تا 90 درصد والدین پیش از 24 ماهگی متوجه علائم این اختلال در کودکشان می گردند. فرد مبتلا با چالش های رفتاری و اجتماعی زیادی رو به روست، مشکلاتی چون رفتارهای تکراری وعدم ارتباط با دنیای اطراف ونقایص گفتاری از این جمله هستند. علائم روشن تر اوتیسم در سنین بین 2 تا 3 سالگی خود را نشان می دهد.
مهم ترین نکته در مورد کودکان اوتیستیک ، تشخیص به هنگام این اختلال است تا بتوان با استفاده از تکنیک ها و رویکرد های استاندارد از دوره حساس رشد این کودکان نهایت استفاده را نمود و نقایص به وجود آمده توسط این اختلال را جبران یا پیشگیری کرد. به همین دلیل است که تشخیص بموقع برای کودک دارای اوتیسم حیاتی است.
برای همین منظور والدین می بایستی تا پیش از 2 سالگی به علائم زیر توجه کنند البته برخی از این علائم ممکن است در کودکان دارای فرایند رشد عادی نیز دیده شود ولی در کودکان مشکوک به اوتیسم به صورت حداکثری مشاهده می گردد.
این علائم به شرح زیر است:
1. تا 5 ماهگی هیچ لبخند اجتماعی  یا رفتاری که نشان دهنده شادی در اثر ارتباط با دیگران باشد در وی مشاهده نگردد.
2. تا6 ماهگی نمی خندد.
3. تا 6 ماهگی هیچ ارتباط چشمی در کودک مشاهده نگردد و یا به صورت کاملاً محدود وجود داشته باشد.
4. تا 8 ماهگی توجه ای به بازی های دالی  یا داکی ندارد و از ان لذت نمی برد .
5. تا 9 ماهگی هیچ آوا یا غان وغونی وجود ندارد و همچنان کودک بدون لبخند است و ارتباط غیرکلامی نیز وجود ندارد.در این سن کودک آوا و یا حالات چهره دیگران را نیز تقلید نکند.
6. تا 12 ماهگی هیچگونه علامتی برای برقراری ارتباط غیر کلامی مانند اشاره برای درخواست کردن یا نشان دادن وجود نداشته باشد.
7. تا 12 ماهگی کودک هیچگونه پاسخی به نام خود نشان ندهد.
8. تا12 ماهگی برای ارامش و یا رفع نیاز به دنبال پدر و مادر خود نمی گردد.
9. تا16 ماهگی کودک هیچ کلمه ای نگوید.
10. تا18 ماهگی به صورت معمول بازی نکند.
11. تا24 ماهگی کودک هیچ جمله معنی دار دوکلمه ای نگوید.
12. و در نهایت هرگونه پسروی در مهارت گفتاری ،اجتماعی و ارتباطی بعد از یک تا دو سالگی.

(پس از 2 سالگی)
بیشترین احتمال تشخیص در کشور ما در مقطع سنی 2 تا 5 سال یا به اصطلاح تا پیش از دبستان صورت می پذیرد به همین خاطر به این دوره سنی به صورت مفصل تر می پردازیم. بر اساس فرمت استانداردی که dsm5 برای متخصصان مشخص نموده است برای تعین سطح اختلال طیف اوتیسم پزشکان و روانشناسان بایستی دو مورد را در نظر بگیرند:
الف- توانایی ارتباطات اجتماعی کودک
ب- رفتار ها و علایق محدود و تکراری
هرچه سطح پایین تر باشد کودک به پشتیبانی کمتری نیاز پیدا می کند.به عنوان مثال افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم سطح یک علائم خفیف تری دارند و ممکن است نیاز به پشتیبانی کمتری داشته باشد. مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم سطح 2 و3 علائم متوسط تا شدید داشته و نیاز به پشتیبانی به مراتب بیشتری داشته باشند. اگرچه dsm توضیحات دقیقی را درمورد طیف اوتیسم ارائه می کند اما این توضیحات کامل نیستند و هیچگونه راهنمایی در مورد نوع خاص پشتیبانی که ممکن است کودک نیاز داشته باشد ارائه نمی کند.

و البته برخی افراد نیز به وضوح در هیچکدام از این 3 سطح قرار نمی گیرند و از طرفی نیز اختلال طیف اوتیسم ممکن است با گذر زمان تغییر یافته و ممکن است شدید تر گردد.

سطوح اوتیسم:

اوتیسم سطح یک
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم سطح یک که به آن اوتیسم خفیف نیز گفته می شود مهارت های ارتباطی وتعاملی قابل توجهی با دیگران دارند.این کودکان می توانند گفتگو کنند اما در باقی ماندن و ادامه دادن شوخی ها یا استعاره ها دچار مشکلاتی اند. در این سطح این کودکان می توانند دوستیابی کنند و برای خود دوستانی داشته باشند. بر اساس dsm5 افرادی که در این سطح تشخیص داده می شوند و برچسب سطح یک را دریافت می کنند نیاز به حمایت دارند.
علائم آن ها عبارت اند از:
1.علاقه کم به تعامل یا فعالیتهای اجتماعی.
2.در شروع تعاملات اجتماعی مانند صحبت کردن دچار دشواری هایی هستند.
3.به طور معمول این کودکان می توانند با دیگران تعامل برقرار کنند اما در حفظ و ادامه یک مکالمه عادی دچار مشکل می گردند و نیاز به تلاش دارند و یا به عبارت دیگر فرد مبتلا در سطح یک به طور کامل می تواند با جمله صحبت کند اما تلاش های او برای ادامه دادن یک مکالمه ناموفق است. این گفتار در برخی مواقع به صورت رباتیک مشاهده می گردد.
4.نشانه های بارزی از مشکلات در برقرای ارتباط وجود دارد.
5.وجود مشکلاتی در سازگاری با تغییرات در رفتار و یا زندگی روزمره.
6.مشکل در برنامه ریزی و سازمان دهی که به تئوری همدلی و سیتسم سازی در مبتلایان به اوتیسم مشهور است.
7.برقراری تماس چشمی محدود.
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم سطح یک اغلب در کیفیت بالایی از زندگی و با پشتیبانی کم باقی می مانند. این حمایت برای آن ها معمولا به صورت رفتار درمانی یا بازی درمانی  صورت می گیرد.هردوی این رویکردها می توانند به پیشرفت مهارت های اجتماعی و ارتباطی کمک کنند.رفتار درمانی همچنین می تواند به رشد رفتارهای مثبتی که ممکن است به طور طبیعی ایجاد نشود کمک کند.
برای این کودکان می توانید از رویکرد درمانیTEACCH  استفاده کنید. این رویکرد درمانی-آموزشی طیف اوتیسم می تواند به استقلال و خود انگیختگی فرد مبتلا به طیف اوتیسم کمک فراوانی کند و به همین خاطر است که اکنون این رویکرد در کشور آمریکا برای کودکان سطح یک بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است.این رویکرد ساختمند می تواند کودک اتیستیک را برای رفتن به مدرسه آماده کند و پس از سنین مدرسه نیز به کودک اتیستیک سطح یک سیستمی دارای ساخت برای انجام امور روزمره ارائه می کند.
اوتیسم سطح دوم:
dsm5  خاطر نشان می کند افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم سطح 2 یا اوتیسم متوسط نیاز به پشتیبانی قابل توجهی دارند. علائم مرتبط با این سطح شامل فقدان شدید مهارت های ارتباطی کلامی و غیر کلامی است که تقریبا در تمام امور روزمره این افراد تاثیر گذار است و روند زندگی را برای آنان دشوار تر می سازد.
علائم این سطح:
1.وجود مشکلات در تقابل با تغییر روال امور روزمره و محیط.
2.عدم مهارت قابل توجه در ارتباط کلامی و غیر کلامی.
3.تاخیر در رشد کلامی را می توان با تاخیر در گفتار در مراحل رشد به وضوح مشاهده نمود.
4.مشکلات رفتاری به حدی قابل مشاهده است که گاه به گاه برای همراهان قابل مشاهده است.
5.پاسخ و واکنش غیرمعمول یا تعدیل یافته به نشانه های اجتماعی ،ارتباطات یا تعاملات. در این کودکان آسیب های اجتماعی با وجود پشتیبانی همچنان وجود دارد.
6.مشکل عدیده در سازگاری با تغییر
7.ارتباط برقرار نمودن با استفاده از جملات و عبارات خیلی خیلی ساده.
8.علایق خاص و محدود.
افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم سطح2 به طور کلی نیاز به حمایت بیشتری دارند چراکه آن ها حتی با دریافت پشتیبانی هم در سازگاری با تغییرات مشکلات فراوانی دارند. برای مبتلایان به این سطح  انواع روش های درمان اوتیسم می توانند کمک کننده باشد. به عنوان مثال یکی از بهترین گزینه ها برای این سطح یکپارچگی حسی است زیرا این درمان به آن ها کمک می کند که چگونه با ورودی های حسی روبرو گردند مانند:
بوهای نا مطبوع
صداهای بلند یا آزارنده
پریشانی در اثر محرکات دیداری
نور های چشمک زن
کار درمانی برای افراد در این سطح بسیار سودمند است چراکه این نوع درمان به آن ها کمک می کند تا برای انجام کارهای روزمره آماده تر گردند. گفتار درمانی نیز میتواند به این کودکان برای برقراری ارتباطی پایاتر و پویا تر کمک کند. اما کودک اتیستیک سطح 2 پیش از تمام نیازهای درمانی نیازمند برطرف نمودن آشفتگی های حسی خود است به همین خاطر در کشور های پیشرفته در زمینه درمان اوتیسم در ابتدا این کودکان را در برنامه های حسی قرار می دهند. موسیقی درمانی و بازی درمانی نیز می تواند در کنار رویکرد ABA به این کودکان کمک کند.

اوتیسم سطح سه
این شدید ترین سطح اختلال طیف اوتیسم است و به همین خاطر به آن اوتیسم شدید نیز گفته می گردد. بر اساس dsm5 افراد مبتلا در این سطح نیاز به پشتیبانی اساسی و فراوان در تمام امور روزمره در زندگی خود دارند. علاوه بر عدم وجود مهارتهای ارتباطی شدید در مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم سطح 3 رفتارهای تکراری و محدود نیز در این افراد نمایان است. رفتار های تکراری به رفتار ها، فعالیت ها یا گفتارهایی اشاره دارد که بارها و بارها تکرار می گردند. و رفتار های محدود کننده رفتار هایی هستند که فرد را از دنیای اطرف خود دور می کند و می تواند شامل عدم سازگاری با تغییر و محدودیت در علایق باشد.
علایم این سطح:
فقدان مهارت های ارتباطی و کلامی و غیر کلامی به صورت کاملا بارز.
تمایل بسیار کم به مشارکتهای اجتماعی و تعامل با دیگران.
مشکل در تغییر دادن رفتار ها.
دشواری فراوان در تقابل با تغییرات غیر منتظره در امور روزمره یا در محیط پیرامون.
بهم ریختگی یا مشکلات شدید در مقابل تغییر دادن توجه و تمرکز بر موردی خاص.
کودک در سطح 3 برای ارتباط کلامی از تک کلمه ها استفاده می کند.

راهکار های درمان:

افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم سطح 3 معمولا نیازمند درمان پیوسته و فشرده دارند که بر موضوعات مختلفی از جمله بر ارتباط و رفتار متمرکز است.با اینکه هیچ دارویی برای درمان اختلال طیف اوتیسم به طور خاص تاکنون شناخته نشده است این کودکان در اکثر موارد به دارو درمانی نیاز مبرم خواهند داشت تا علائم و اختلالات همراه افسردگی یا توجه و تمرکز را بهبود دهد. این افراد به یک پشتیبان دائم برای بدست آوردن مهارت های اساسی نیازمندند تا بتوانند به صورت موثر در مدرسه و یا خانه عمل کنند.
دکتر کارن گیل و آرون کاندولا به صورت خلاصه این سه سطح را به این شیوه تفسیر می کنند که :
فرد دارای اختلال طیف اوتیسم سطح 1 برای اختلال در عملکرد اجتماعی دچار مشکل است ونیازمند پشتیبانی است.
فرد دارای اختلال طیف اوتیسم سطح 2 علاوه بر مورد بالا برای رفتار های محدود کننده و تکراری نیز نیازمند پشتیبانی است.
فرد دارای اختلال طیف اوتیسم سطح 3 علاوه بر موارد بالا برای زندگی روزمره و عادی خود نیز نیازمند پشتیبانی است.
سرور عادلیخواه_روانشناس تیم گویان